podkarpacie

We Wrześniu 1939 roku sporą cześć polskich żołnierzy i marynarzy bohatersko broniących polskiego Wybrzeża stanowili mieszkańcy obecnego Podkarpacia. Walczyli na Westerplatte, na Helu, w Gdyni, bronili Kępy Oksywskiej. 19 września samobójczą śmiercią zginął obrońca Kępy płk Stanisław Dąbek rodem z Niska. Jego następcą podpisującym kapitulację był pochodzący z Albigowej płk Ignacy Szpunar, zaś pogrzebu poległego dowódcy dokonał absolwent Męskiego Protogimnazjum i Seminarium Duchownego w Sandomierzu ksiądz komandor podporucznik Władysław Miegoń, zamęczony w obozie Dachau, błogosławiony Kościoła Katolickiego. Bohaterską śmiercią na Oksywiu poległ dowódca kompanii por. Józef Bieniasz, pochodzący z podłańcuckiej Krzemienicy.

Niemcy szli od domu do domu, rzucali granaty, strzelali, mordowali prawie każdego napotkanego mężczyznę. Od kul i odłamków zginęły 22 osoby, spłonęło około 40 zabudowań. 10 września 1939 roku hitlerowcy dopuścili się w Besku, jednej z pierwszych na Podkarpaciu zbrodni wobec ludności cywilnej.

Był kontrowersyjną, ale niezwykle ciekawą postacią. Przedwojenny prawicowy syjonista, pułkownik ludowego Wojska Polskiego, uczestnik walk z UPA, stalinowski więzień, wzięty literat i dziennikarz, autor słynnej powieści "Łuny w Bieszczadach". Okoliczności jego śmierci do dzisiaj wzbudzają emocje.

- „Czuję się zdrów i jest mi dobrze” – pisał 19-letni mieszkaniec Przemyśla z obozu Auschwitz do matki. 4 dni później już nie żył. Listy i kartki z niemieckich „kacetów”, odarte ze szczegółów, ograniczające się do dozwolonych przez obozowe władze formułek i zwrotów, z jednej strony miały ukrywać prawdę o warunkach życia za drutami, z drugiej dodawały otuchy nadawcom i adresatom. Dzisiaj stanowią cenne źródło wiedzy o tamtych strasznych czasach.

To nieco zapomniana, a niezwykle ciekawa postać, przez lata związana z ziemią sanocką. Tu przez dłuższy czas kierował naftową spółką, był wybitnym inżynierem górniczym i geologiem. Mimo żydowskiego pochodzenia przeżył obóz Auschwitz do którego trafił z I transportem w czerwcu 1940 roku.

Było ciepłe, majowe popołudnie. Zakurzonym gościńcem w kierunku Jarosławia jechała kawalkada wozów zaprzężonych w wyraźnie zmęczone konie. W pierwszym z nich siedział wysoki, szczupły mężczyzna, który z grymasem na twarzy przeglądał jakieś papiery.