II Rzeczpospolita

Przez setki lat Rzeszów był prowincjonalnym miasteczkiem, najpierw województwa ruskiego I Rzeczypospolitej, później Galicji w zaborze austriackim, wreszcie województwa lwowskiego, pretendującym co najwyżej do miana stolicy powiatu czy też cyrkułu. Niemniej jednak nie brakowało tutejszym mieszkańcom ambicji, by rangę grodu nad Wisłokiem podnieść. O planach stworzenia województwa rzeszowskiego, zrealizowanym ostatecznie po II wojnie światowej, myślano już 100 lat temu.

Być może nie doszłoby do rozpracowania przez polskich naukowców niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”, gdyby nie związany w młodości z dzisiejszym Podkarpaciem Franciszek Pokorny, w latach 20. szef Referatu Radio i Szyfrów II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. To on wpadł na pomysł zaangażowania w prace nad złamaniem niemieckich szyfrów młodych matematyków i prowadził kurs kryptologiczny, który ukończyła trójka późniejszych pogromców „Enigmy”.

Julian Nieć, dyrektor biblioteki i współpracownik muzeum w Łucku na Wołyniu, pochodził ze znanej rzeszowskiej rodziny. Ten młody, uzdolniony historyk zginął w obronie ojczyzny w wieku zaledwie 31 lat. Pozostawił po sobie jednak istotny dorobek naukowy.

Generalny inspektor Kordian Józef Zamorski, ostatni komendant główny Policji Państwowej, w policyjnej formacji znalazł się dosyć przypadkowo. Nie zabiegał o to stanowisko i przyjął je początkowo z wyraźną niechęcią. Wcale jej zresztą nie ukrywał.

Urodzony w Komborni koło Krosna 27 września 1885 roku prof. Stanisław Pigoń należał do najwybitniejszych historyków polskiej i europejskiej literatury. Był profesorem zwyczajnym i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Batorego w Wilnie. Członek PAU i PAN, był wybitnym znawcą utworów Adama Mickiewicza i Aleksandra Fredry.

W październiku 1925 r. z inicjatywy m. in. Stefana Przybosia (stryjecznego brata poety Juliana) powstał w Rzeszowie amatorski teatr, który przyjął nazwę „Reduta ". Był on sekcją miejscowego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół", lecz miał swój odrębny regulamin wewnętrzny.

Genialny aktor, wielka postać polskiego teatru i filmu. Stefan Jaracz w międzywojniu uważany za jednego z dziesięciu największych Polaków tamtych czasów. I związany był z Podkarpaciem, a zwłaszcza Jasłem, gdzie debiutował w 1902 roku w miejscowym teatrze szkolnym.