II wojna światowa

13 września 1944 roku na murach Jasła pojawiły się obwieszczenia podpisane przez anonimowego dowódcę wojsk niemieckich oraz hitlerowskiego starostę Waltera Gentza, nakazujące ewakuację miasta. Niemcy dali mieszkańcom trzy dni na opuszczenie domów. Po tym terminie przystąpili do planowego niszczenia miasta. Zagładzie uległo 97 procent budynków.

To jedna z licznych, zapomnianych zbrodni popełnionych przez Wehrmacht w czasie Kampanii Wrześniowej 1939 roku na terenie Polski południowo-wschodniej. 7 września żołnierze 1 Dywizji Górskiej (1. Gebirgs-Division) dokonali krwawej pacyfikacji wsi Rozdziele koło Gorlic. Pretekstem była śmierć jednego z niemieckich oficerów w starciu z wycofującym się polskim wojskiem.

Wilhelm Brasse z obecnym Podkarpaciem miał styczność w zasadzie przez moment. Wiosną 1940 roku, gdy podczas próby przekroczenia granicy węgierskiej został schwytany w okolicach Komańczy. Ten moment wywarł największy wpływ na jego życie. W KL Auschwitz, do którego trafił po aresztowaniu w Bieszczadach, został obozowym fotografem. Dzięki niemu zachowały się tysiące zdjęć ofiar Oświęcimia -  fotograficzna dokumentacja piekła.

Pierwsze śmiertelne ofiary II wojny światowej padały – głównie w wyniku niekontrolowanych starć granicznych – już kilka dni przed 1 września 1939. Wśród nich był pochodzący z Gorliczyny pod Przeworskiem strażnik graniczny Wojciech Wiśniowski.

27 sierpnia 1941 roku w Stępinie koło Strzyżowa spotkali się przywódcy III Rzeszy i Włoch Adolf Hitler i Benito Mussolini. Następnego dnia zjawili się w Krośnie, skąd odlecieli na front w okolicach Kijowa, gdzie walczyły m.in. jednostki włoskie.

Dwie córki, pochodzącego z Sandomierszczyzny, generała Józefa Dowbór Muśnickiego zapłaciły najwyższą cenę za wierność ojczyźnie. Jedną Niemcy zabili w Palmirach, druga była jedyną kobietą zamordowaną przez NKWD w Katyniu.

- „Czuję się zdrów i jest mi dobrze” – pisał 19-letni mieszkaniec Przemyśla z obozu Auschwitz do matki. 4 dni później już nie żył. Listy i kartki z niemieckich „kacetów”, odarte ze szczegółów, ograniczające się do dozwolonych przez obozowe władze formułek i zwrotów, z jednej strony miały ukrywać prawdę o warunkach życia za drutami, z drugiej dodawały otuchy nadawcom i adresatom. Dzisiaj stanowią cenne źródło wiedzy o tamtych strasznych czasach.

Stanisław Ryniak miał najniższy, przeznaczony dla Polaków więźniarski numer obozowy w Auschwitz. Za drutami niemieckich obozów przeżył pięć lat. Zmarł niemal 60 lat po wyzwoleniu - 13 lutego 2004 roku.