Galicja

Było ciepłe, majowe popołudnie. Zakurzonym gościńcem w kierunku Jarosławia jechała kawalkada wozów zaprzężonych w wyraźnie zmęczone konie. W pierwszym z nich siedział wysoki, szczupły mężczyzna, który z grymasem na twarzy przeglądał jakieś papiery.

W chałupie Chorzępów ciskało w ludzi rzepą, a niewidzialny intruz obrzucił domowników gnojem, oblewał wodą, wyrywał knotek z lampy naftowej i lał do butów urynę. W obcowaniu z tymi zjawiskami miejscowy wikary ksiądz Paweł Smoczeński nabrał pewności, że ma do czynienia z "istotą rozumną i złośliwą”. Urzędowe sprawozdanie z wydarzeń, których był naocznym świadkiem, złożył władzom żandarmerii w Kolbuszowej, jednak w starostwie zostało ono źle przyjęte.

Ta straszna, a zapomniana dzisiaj, tragedia dotknęła Galicję w latach 1847-48. Klęska głodu i związane z nim epidemie pochłonęły w tym okresie nawet kilkaset tysięcy ofiar. Ludzie umierali na gościńcach i ulicach. Notowano przypadki kanibalizmu i zabijania dzieci, których rodzice nie mogli wyżywić.

We wrześniu 1915 roku koło Łupkowa w wyniku eksplozji benzyny spłonęło żywcem w wagonach kolejowych 40 osób,  z kolei zderzenie pociągów do jakiego doszło w styczniu 1918 roku w podrzeszowskiej Trzcianie pochłonęło 15 ofiar śmiertelnych. Wraz z rozwojem sieci kolejowej i rosnącym ruchem na torach, takich zdarzeń było coraz więcej. Przypominamy niektóre, zapomniane dziś, katastrofy kolejowe sprzed stu i więcej lat.

6 października 1912 roku na obrzeżach ówczesnego Rzeszowa rzesze mieszkańców obserwowały wznoszenie się w powietrze aeroplanu BlériotXI. Był to pierwszy udokumentowany przylot i odlot samolotu w grodzie nad Wisłokiem. Pierwszym pilotem, który ku uciesze licznie zgromadzonej gawiedzi startował z Rzeszowa, był pionier polskiego lotnictwa hrabia Michał Scipio del Campo, wywodzący się ze znakomitej włoskiej rodziny, osiadłej w Polsce od czasów królowej Bony i związanej także z obecnym Podkarpaciem (przedstawiciele rodu mieli dobra m.in. w Łopuszce Wielkiej, zarządzali cukrownią w Przeworsku i wydobywali alabaster w Kańczudze).

Dawniej koleje dbały nie tylko o wygodne i szybkie podróżowanie pasażerów, ale także o ich… żołądki. Do pociągów, nawet na niedługich trasach, dostarczano koszyki z wiktuałami. Również na rzeszowskim dworcu.

Za życia stała się jedną z najbogatszych kobiet na świecie, nadzorującą imperium składającym się 30 tysięcy sklepów, fabryk i salonów kosmetycznych. Helena (Chaja) Rubinstein, twórczyni jednej z najbardziej uznanych marek kosmetyków, miała korzenie podkarpackie.

Urodzony w Komborni koło Krosna 27 września 1885 roku prof. Stanisław Pigoń należał do najwybitniejszych historyków polskiej i europejskiej literatury. Był profesorem zwyczajnym i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Batorego w Wilnie. Członek PAU i PAN, był wybitnym znawcą utworów Adama Mickiewicza i Aleksandra Fredry.