Tablica z napisem „Bircza 1945–1946” na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie od lat budzi emocje. Upamiętniała ona obrońców miejscowości, która trzykrotnie odpierała ataki oddziałów UPA. Jej pojawienie się – a następnie zniknięcie – wywowało emocje i sprzeciw samorządowców oraz wielu środowisk historycznych.
W listopadzie 2017 roku Ministerstwo Obrony Narodowej, kierowane wówczas przez Antoniego Macierewicza, przeprowadziło wymianę i rozszerzenie tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza. Nowe płyty miały upamiętniać miejsca walk Polaków na różnych frontach, w tym starcia z UPA na południowo-wschodniej Polsce.
Wśród umieszczonych wtedy nazw znalazła się także „Bircza 1945–1946”, jako symbol jednej z najważniejszych polskich obron przed ukraińskimi formacjami nacjonalistycznymi po II wojnie światowej. Niedługo po uroczystym odsłonięciu tablic okazało się, że napis „Bircza” zniknął z jednej z nich. Wykryto, że tablica została wymieniona – bez tej miejscowości w nowym zestawieniu. O sprawie stało się głośno, poinformowały o niej lokalne i ogólnopolskie media.
Ówczesny MON tłumaczył, że przy wymianie tablic należało dokonać wyboru ograniczonej liczby nazw, a rekomendacje w tej sprawie miały pochodzić z zespołu eksperckiego. W praktyce decyzja została odebrana jako polityczna i niezrozumiała, zwłaszcza że Bircza jest jednym z najlepiej udokumentowanych przykładów polskiej obrony przed UPA.
Bircza, położona na Pogórzu Przemyskim, stała się w latach 1945–1946 celem trzech dużych ataków Ukraińskiej Powstańczej Armii. W miejscowości stacjonowały wówczas pododdziały Wojska Polskiego i MO, a także cywilna samoobrona. Pierwszy atak miał miejsce 22 października 1945. Rozpoczął się późnym wieczorem, kiedy grupa UPA przebrana w polskie mundury podeszła pod polskie pozycje i nagle otworzyła ogień. Do walk wkroczyły sotnie „Rena”, „Jara” i „Suchego”. Starcie trwało kilka godzin, spłonęły budynki, zginęli żołnierze i mieszkańcy. Drugi atak nastąpił w nocy z 29 na 30 listopada 1945. Był to atak o mniejszej sile skierowany głównie na podpalenie okolicznych wsi. UPA ostrzeliwała Birczę i kilkanaście przysiółków. Mimo strat i zniszczeń polska obrona znów utrzymała pozycje. Największy atak miał miejsce w nocy z 6 na 7 stycznia 1946. Zaplanowane w wigilię prawosławną uderzenie przeprowadziły sotnie m.in. „Burłaki”, „Łastiwki” i „Jara”. Atak przypuszczono z dwóch stron, a UPA liczyła na przełamanie polskiej obrony. Kluczową rolę odegrała polska kompania moździerzy, która zatrzymała natarcie. Zginęło wielu napastników, w tym dowódca grupy "Konyk" — Mychajło Galo. Bircza po raz trzeci obroniła się skutecznie. Trzykroptne, udana obrona Birczy stała się symbolem oporu wobec UPA na polskich ziemiach południowo-wschodnich.
Napisz komentarz
Komentarze