Profesor Feliks Kiryk. Wielki badacz „małych ojczyzn”

Profesor Kiryk urodził się 24 września 1933 roku w rodzinie chłopskiej w Bukowsku. Wówczas było to znaczące na ziemi sanockiej, liczące około trzech tysięcy mieszkańców miasteczko gminne z sadem, posterunkiem policji i urzędem skarbowym. Tu przyszły naukowiec przeżył okres II wojny światowej i walk z Ukraińską Powstańczą Armią. W marcu i kwietniu 1946 roku w serii ataków oddziały UPA spaliły miejscowość, mieszkańcy musieli opuścić rodzinne strony, głównie na tzw. ziemie odzyskane. 

Rodzina Kiryków trafiła na Pomorze zachodnie. Tam wychowywał się i dorastał młody Feliks. Po skończeniu szkoły średniej zdecydował się na powrót do południowej Polski. Rozpoczął studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, z którą - jak się okazało - miał się związać na długie lata. 

Po obronie w 1956 roku pracy magisterskiej pozostał na uczelni. Pięć lat później otrzymał tytuł doktora historii na podstawie rozprawy „Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka”. W pracy doktorskiej wykorzystał m.in. listy średniowiecznego polityka, które odnalazł w czasie kwerendy w archiwum w Bardejowie. 

Feliks Kiryk habilitował się w 1974 roku, w 1981 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, zaś w 1989 roku profesora zwyczajnego.  Przez dwie kadencje, w latach 1993-99 był rektorem macierzystej, krakowskiej WSP, jeszcze za jego rządów przekształcanej w Akademię Pedagogiczną, później w Uniwersytet Pedagogiczny.

Wybitny naukowiec specjalizował się w historii średniowiecza, miał w swym dorobku m.in. prace z zakresu dziejów dyplomacji i gospodarki.  Interesował się szczególnie historią miast. Był autorem kilkuset prac naukowych. Z jego inicjatywy powstała m.in. popularna seria wydawnicza „Dzieje narodu i państwa polskiego”

Ogromną rolę przywiązywał do popularyzacji lokalnej historii. Gdy w 1963 roku ukazał się pierwszy numer „Rocznika Sanockiego”, młody doktor Feliks Kiryk stał się jednym z jego autorów. I co ważne, w tym właśnie periodyku ukazał się jego pierwszy regionalistyczny materiał, poświęcony - jakże by inaczej - rodzinnej miejscowości: „Zarys dziejów Bukowska do roku  1795”. W następnym numerze z 1967 roku (będąc już członkiem redakcji pisma) temat kontynuował, przedstawiając historię Bukowska w okresie 1795-1914.  Profesor w kolejnych latach był inicjatorem, autorem lub redaktorem wielu innych lokalnych roczników, chociażby takich jak „Rocznik Sądecki” czy krakowski rocznik „Małopolska. Regiony-Regionalizmy-Małe ojczyzny”. Współpracował również z czasopismem wydawanym przez sanockie Muzeum Budownictwa Ludownictwa.

Nie da się przecenić roli jaką odegrał Feliks Kiryk w badaniach nad regionalną historią, można wręcz stwierdził, że stworzył swego rodzaju szkołę regionalistyczną, która miała ogromny wpływ na wielu późniejszych badaczy lokalnej historii. Spod pióra profesora lub przy jego redakcyjnym udziale wyszły dziesiątki monumentalnych monografii miast i miasteczek z terenu Polski południowej i nie tylko. Był współtwórcą obszernych opracowań dotyczących m.in. Sanoka, Sandomierza, Ropczyc, Dębicy, Przemyśla, Tarnobrzega i Mielca. Redagował pierwsze trzy tomy „Dziejów Rzeszowa”. Te publikacje są dzisiaj podstawowymi źródłami wiedzy o opisywanych miejscowościach i stanowiły nową jakość w polskiej regionalistyce. Zdzisław Noga, redaktor rocznika „Małopolska” tak pisał w 2014 roku:

 - „Profesor współpracował przy wspomnianych monografiach z ponad setką autorów. Pozyskiwał do współpracy historyków, historyków sztuki, urbanistów, archeologów, językoznawców i geografów. Włączał do zespołów autorskich lokalnych miłośników przeszłości, którzy realizując swoje ambicje wypełniali pustynię naukową. Opracowania monograficzne miast małopolskich uzupełniają natomiast lukę w historiografii i nadrabiają wieloletnie zapóźnienia. Dość powiedzieć, że podobne monografie miast niemieckich powstały wiek wcześniej. Stanowią podstawę do badań nad szerszą problematyką miejską”. 

Za swe zasługi dla „małych ojczyzn” został honorowym obywatelem m.in. Bukowska, i Sandomierza. 9 listopada 2010 roku został Honorowym Obywatelem Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. W swym krótkim wystąpieniu mówił roli historii oraz znaczeniu pamięci, zarówno tej indywidualnej, jak i zbiorowej. Mówił, przywołując Piotra Skargę: 

- Człowiek, który nie zna swojej miejscowości, kraju bliskiego, swojej ojczyzny, to tak jakby swojego ojca i matki nie znał.

Profesor, mimo, że opuścił ziemię sanocką w 1946 roku, czuł silny sentyment do tych terenów, wielokrotnie tu bywał przy różnych okazjach. Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku  Leszek Puchałą, który niejednokrotnie spotykał się z badaczem, organizując m.in. jeden z jego benefisów wspomina:

- Profesor utrzymywał serdecznie kontakty z ze znajomymi z czasów młodości, podkreślał swoje związki z Sanokiem i ziemią sanocką. Przyjął rolę ambasadora naszego miasta, angażując się w wiele inicjatyw, chociażby zjazd sanoczan, wspierał publikacje okolicznościowe. Gdy przechodził na emeryturę przekazał nam część swego księgozbioru. 

Profesor Feliks Kiryk był doktorem honoris causa Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz dwóch uczelni ukraińskich. Aktywnie działał w licznych organizacjach i stowarzyszeniach, m.in. w Polskich Towarzystwie Historycznym, w którego władzach przez szereg lat zasiadał, później był zaś jego członkiem honorowym.