II wojna światowa

To nieco zapomniana, a niezwykle ciekawa postać, przez lata związana z ziemią sanocką. Tu przez dłuższy czas kierował naftową spółką, był wybitnym inżynierem górniczym i geologiem. Mimo żydowskiego pochodzenia przeżył obóz Auschwitz do którego trafił z I transportem w czerwcu 1940 roku.

W drugiej połowie września 1939 roku przez teren dzisiejszej Polski południowo-wschodniej  w kierunku granicy węgierskiej przedzierały się tysiące polskich żołnierzy. Częstokroć próby takie kończyły się śmiercią lub niewolą niemiecką.

Pożółkły list, pisany ręką prostego chłopaka z podjarosławskiej wioski to najcenniejsza rodzinna pamiątka. To jednocześnie wielka, ludzka tragedia zawarta w kilku zdaniach napisanych na urzędowym, niemieckim dokumencie. Tragedia człowieka kończącego życie ledwie na progu dorosłości. Autor listu - 19 letni Piotr - oskarżony o pobicie bauera w czasie pobytu na przymusowych robotach, za kilka godzin, może kilka minut, miał zostać stracony…

11 października 1943 r. pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 w KL Auschwitz, rozstrzelano pięćdziesięciu czterech więźniów. W grupie rozstrzelanych byli Polacy, wybitni wojskowi, działacze społeczni i polityczni. Jednym z nich był rzeszowianin, ppłk lotnictwa Teofil Dziama.

W nocy z 7 na 8 października 1944 roku żołnierze rzeszowskiego Inspektoratu Armii Krajowej dokonali ataku na mieszczące się w tutejszym zamku więzienie. Celem było uwolnienie przetrzymywanych przez NKWD i UB członków konspiracji.

Kwiecień 1943. Niemcy ujawniają odkrycie w w lesie katyńskim mogił polskich oficerów zamordowanych w 1940 roku przez NKWD. Dla hitlerowskiej propagandy to nie lada gratka. Jedni zbrodniarze oskarżają więc innych zbrodniarzy. Na miejsce zostają wysłane delegacje dziennikarzy z krajów okupowanych, sprzymierzonych lub neutralnych, jeńcy wojenni, wreszcie zwykli robotnicy. Mają opowiadać później o bolszewickich zbrodniach. Wśród jednej z delegacji jest robotnik Huty Stalowa Wola Mikołaj Marczyk. Co ciekawsze, Niemcy chyba o tym nie wiedzieli, Marczyk był... zdeklarowanym przedwojennym komunistą, zaś w czasie wojny miał pomagać w ukrywaniu sowieckich jeńców.

W drugiej połowie września w Izraelu zmarła Lucia Retman. II wojnę światową i Holokaust przeżyła dzięki pomocy rodziny Pomorskich z Lubaczowa. Na każdym kroku okazywała Polakom wdzięczność za uratowanie jej życia. Wielokrotnie przyjeżdżała na Podkarpacie biorąc udział w uroczystościach upamiętniających ofiary Holokaustu i Sprawiedliwych. Miała 97 lat.

Leo (Lew) Humeniuk to jedna z najbardziej upiornych postaci okresu okupacji na terenie obecnego Podkarpacia, zwłaszcza ziemi sanockiej i Bieszczadów. Wpisany na listę poszukiwanych zbrodniarzy wojennych Centrum Szymona Wiesenthala, podoficer sanockiego Gestapo słynął z wyjątkowego - nawet na tamte warunki i tę formację - sadyzmu. Brał udział w niezliczonych egzekucjach, wiele ofiar mordował własnoręcznie. Jego syn straszliwą prawdę o ojcu poznał po prawie 80 latach. Wspólnie odkrywamy prawdziwe losy zbrodniarza wojennego, który uniknął kary. Większe teksty o Humeniuku ukazały się w nr 7-8/ 2020 „Podkarpackiej Historii” i „Tygodniku Sanockim” z 7 sierpnia 2020. Poniżej publikujemy niewielkie fragmenty

Był jednym z największych zbrodniarzy II wojny światowej operujących na terenie Polski,  w tym obecnego Podkarpacia. W czasie Kampanii Wrześniowej dowodził jednostkami Einsatzgruppen, które posuwając się w ślad za siłami frontowymi dokonywały masakr ludności cywilnej, w tym Żydów. Kierował m.in. niemieckim aparatem terroru w dystrykcie krakowskim i warszawskim. Odpowiadał za masowe egzekucje i wywózki do obozów koncentracyjnych. SS-Standartenführer Ludwik Hahn, mimo ogromu ciążących na nim zbrodni, w zasadzie uniknął odpowiedzialności współmiernej do winy. Kara jaką ostatecznie, po wielu latach, poniósł była niemal symboliczna.