historia

Być może nie doszłoby do rozpracowania przez polskich naukowców niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”, gdyby nie związany w młodości z dzisiejszym Podkarpaciem Franciszek Pokorny, w latach 20. szef Referatu Radio i Szyfrów II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. To on wpadł na pomysł zaangażowania w prace nad złamaniem niemieckich szyfrów młodych matematyków i prowadził kurs kryptologiczny, który ukończyła trójka późniejszych pogromców „Enigmy”.

Z dniem 16 listopada 2025 r. Muzeum – Zamek w Łańcucie kończy główny sezon turystyczny. Najbliższe dwa miesiące to zgodnie z wieloletnią tradycją czas, gdy zamkowe wnętrza będą przygotowywane do nowego sezonu, który rozpocznie się w połowie stycznia przyszłego roku. Choć w trakcie dwumiesięcznej przerwy zamek będzie zamknięty, turyści będą mogli zwiedzić część ekspozycji dodatkowych.

Przez setki lat Rzeszów był prowincjonalnym miasteczkiem, najpierw województwa ruskiego I Rzeczypospolitej, później Galicji w zaborze austriackim, wreszcie województwa lwowskiego, pretendującym co najwyżej do miana stolicy powiatu czy też cyrkułu. Niemniej jednak nie brakowało tutejszym mieszkańcom ambicji, by rangę grodu nad Wisłokiem podnieść. O planach stworzenia województwa rzeszowskiego, zrealizowanym ostatecznie po II wojnie światowej, myślano już 100 lat temu.

W 23 rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości, w obozie Auschwitz, Niemcy dokonali pierwszej masowej egzekucji pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11. Więźniów zabijał strzałem w tył głowy Gerhard Palitzsch, jeden z największych obozowych zbrodniarzy. Wśród były osoby związane z Jarosławiem.

W nocy z 6 na 7 marca 1919 w walkach polsko-ukraińskich pod Torczynem na Wołyniu śmiertelne rany odniósł jeden z najwybitniejszych oficerów odradzającego się Wojska Polskiego Leopold Lis-Kula. Cieszący się wielką sympatią Józefa Piłsudskiego, 23-letni w momencie śmierci major urodził się 11 listopada 1896 roku w podłańcuckiej Kosinie, skończył II Gimnazjum w Rzeszowie.

Autor wspaniałych obrazów, przez dziesiątki lat budzących tak wielkie uczucia patriotyczne Polaków, Jan Matejko nie miał w życiu lekko. Ciężka choroba, obłąkana żona, kłopoty z rodzeństwem i własnymi dziećmi. Mistrz „Pocztu książąt i królów polskich” bywał zapraszany na wspaniałe wystawy i audiencje bywał gościem papieża i cesarza. Kilkukrotnie przebywał także na dzisiejszym Podkarpaciu.

To jedna z ciekawostek okresu tuż przedwojennego i samej kampanii wrześniowej. Niedługo przed wybuchem wojny powstały plany stworzenia, na wzór japońskich,  polskich "żywych torped”. Zainteresowanie było spore, wiemy, że zgłaszały się również osoby z obecnego Podkarpacia. W czerwcu 1939 roku w ramach stacjonującego w Sanoku 2. pułku strzelców podhalańskich utworzono nawet Samodzielny Batalion Szturmowy, zwany "batalionem śmierci". Niestety informacje na ten temat są nader skąpe.

6 listopada 1918 roku na rynku w Tarnobrzegu, pod hasłami sprawiedliwości społecznej, zebrał się wielotysięczny tłum chłopów, robotników folwarcznych i rzemieślników, którzy domagali się przeprowadzenia radykalnych reform. Ledwie kilka dni wcześniej ukonstytuowana w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna ogłosiła objęcie władzy w Galicji, zaś w miastach i miasteczkach doszło do rozbrajania austriackich żołnierzy. Tymczasem w Tarnobrzegu rzucono hasło: „władza w ręce rad!” sprzeciwiając się utrzymaniu dotychczasowych stosunków społecznych i gposdarczych.