ii-wojna-swiatowa

Na przełomie 1939 i 1940 roku w więzieniu na rzeszowskim zamku Niemcy przetrzymywali trzykrotnego premiera II Rzeczypospolitej Wincentego Witosa. Prawdopodobnie namawiany był on do utworzenia kolaboracyjnego rządu. W środowiskach konspiracyjnych powstał plan odbicia i wywiezienia za granicę ludowego polityka. Odwołana w ostatniej chwili akcja miała się odbyć przy wsparciu bułgarskich dyplomatów, zaangażowanych w antyfaszystowski ruch oporu.

Porucznik Józef Sarna we wrześniu 1939 roku przez prawie trzy dni z garstką żołnierzy bronił strategicznej przeprawy na Wiśle w Tarnobrzegu. Nie zszedł z posterunku, mimo, że miał możliwość uratowania życia. Jego bohaterstwo po śmierci docenili nawet wrogowie.

10 września 1944 roku w powstańczym szpitalu zmarł Józef Andrzej Szczepański ps. Ziutek. Wybitny poeta pokolenia "Kolumbów", autor słynnych powstańczych piosenek i wierszy. Przez trzy okupacyjne lata mieszkał na dzisiejszym Podkarpaciu.

2 września 1939 celem lotnictwa niemieckiego niespodziewanie stał się niewielki, podtarnobrzeski Chmielów. Bomby obróciły w perzynę niemal całą zabudowę miejscowości, zabijając około 50 osób, setki raniąc. Bezsensowny, z militarnego punktu widzenia, nalot porównywany jest często z tragedią hiszpańskiej Guerniki zbombardowanej przez frankistowskie lotnictwo lub położonym w dzisiejszym województwie łódzkim Wieluniem zniszczonym pierwszego dnia wojny.

1 września 1939 roku o godzinie 4.50, zaledwie pięć minut po oddaniu pierwszych salw przez pancernik „Schleswig Holstein”, serią niemieckiego karabinu maszynowego został przeszyty zawiadowca stacji PKP Gdańsk - Westerplatte Wojciech Najsarek. Pochodzący spod Sanoka kolejarz był jedną z pierwszych ofiar II wojny światowej.

Być może nie doszłoby do rozpracowania przez polskich naukowców niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”, gdyby nie związany w młodości z dzisiejszym Podkarpaciem Franciszek Pokorny, w latach 20. szef Referatu Radio i Szyfrów II Oddziału Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. To on wpadł na pomysł zaangażowania w prace nad złamaniem niemieckich szyfrów młodych matematyków i prowadził kurs kryptologiczny, który ukończyła trójka późniejszych pogromców „Enigmy”.